UKRAYNA

Ukrayna, Avrupa'da yer alan bir devlet. Kuzeyinde Beyaz Rusya, doğusunda Rusya Federasyonu, güneyinde Azak Denizi, Karadeniz,Moldavya ve Romanya, batısındaMacaristan, Çek Cumhuriyeti vePolonya yer alır. Ülke çoğunluğunu Ukraynalılar oluşturur (% 77,8), azınlıklar ise Rus % 17.3, Beyaz Rus % 0.6, Moldov % 0.5, Kırım Tatarı % 0.5, Bulgar % 0.4, ve diğerleri % 3.3. Başkenti Kiev olan ülkenin resmi dili Ukraynaca ve toplam nüfusu 45.9 milyon kişidir.

Ukraynalıların etnik kökenleri

Eski zamanlarda Ukrayna'ya Rutenya da denilmiştir. Bilimsel açıdan en yaygın olarak kabul edilen görüş, Ukraynalıların,Rusların ve Belorusların (Beyaz Rusların), tahminen 14-16. yüzyıllarda Doğu İslav kavimlerinden kaynaklanmış olmaları şeklindedir. Öte yandan, Sovyet kaynakları ve günümüzRusya Federasyonu'nda kabul edilen kaynaklar, Ukraynalıların ve Belorusların, Ruslardan geldiklerini söyler. Ancak 8-9. yüzyıllarda kurulan, merkezi çağdaş Ukrayna'nın başkentiKiev'de bulunan ve sonradan Kiev Rus Devleti adı verilen devlette eski İslav Kavimlerinin temsilcilerinin yaşadıkları bir gerçektir ve mevcut vakayinamelerde ulus olarak Rus, Ukraynalı adı geçmiyor.

Bu konuda, günümüz Ukrayna'sında yaygın kaynaklar aslında Rusların Ukraynalılardan kaynaklandığını iddia eder. Yaklaşık 14. yüzyıla kadar varlığını sürdüren Eski Kiev Rusdevletinde yaşayan ulus, Ukraynalılarmış; Moğollar geldikten sonra Ukraynalılar'ın çoğu Kiev'i terk edip, Kuzeye doğru göç etmeye başlamış ve sonra, yeni bir devletin başkenti olacak Moskova adlı bir kenti kurmuşlar. Yeni devletin adı, Moskova Rus Devleti, sonra Rus Çarlığı sonra da Rus İmparatorluğudur. Yani bu görüşe göre, günümüzde Moskova'da ve etrafında yaşayan ulus, Kiev'den gelen Ukrayna kökenli ulusmuş; Kiev'de ve Ukrayna'da günümüzdeyaşamakta olan ulus ise, Ukraynalı ve Moğol-Tatar karışımıymış diye bir görüş de yaygındır. Ruslar, SSCB zamanında Ukraynalılara yoğun bir şekilde baskı yapmışlar onlara Rus kültür ve dilini yoğun bir şekilde aşılamışlardır. Öyleki, Ukraynalıların ayrı bir ulus olduğunu düşünenler hapse atılmışlar baskı altına alınmıştır. Yoğun baskılar sonucu Ukraynalılar ayrı bir ulus olduklarını ayrı bir dil konuştuklarını yıllarca kimseye anlatamamışlardır. Bağımsızlıktan sonra Ukrayna dili resmi dil olmuş okullarda ve günlük yaşamda Ukrayna dili yoğun bir şekildekullanılmaya başlamıştır.

Tarihi

Bölgede tarih boyunca çeşitli devletler kuruldu. Dokuzuncu asırda kurulan ve ilk Rus devleti olan Kiev Prensliği, 13. asırda Moğol saldırılarına maruz kalarak yıkıldı. Batı Ukrayna'da Galiçya ve Volinya Prensliği 11. asırdan 14. asra kadar hakimiyetlerini devam ettirdi.

Ülke topraklarının büyük bölümü 14. asırda Litvanya'nın hakimiyeti altına girdi. Polonya ve Litvanya'yı tek bir federe devlet haline getiren Lublin birliğinin 1569'da sağlanmasından sonra Ukrayna toprakları fiilen Polonya'nın hakimiyetine girdi. Zaporojye Kazaklarının lideri Bogdan Hmelnitski Polonya yönetimine karşı ayaklandı ve 1651'de Rus Çarından yardım istedi. Bu durum Rus Çarlığı ile Polonya arasında savaşa sebep oldu. Savaşın ardından Dinyeper Nehrinin doğusunda kalan topraklarla Kiev Rusların hakimiyetine girdi. Kırım'ın 1783'te Rus hakimiyetine girmesi üzerine Karadeniz kıyısında yeni yerleşim merkezleri kurulmaya başladı.

On sekizinci asırda Polonya topraklarının paylaşılması üzerine Dinyeper'in batısındaki Ukrayna toprakları Rus hakimiyetine, Galiçya ise Avusturya hakimiyetine bırakıldı. On dokuzuncu asırda Ukrayna'da milliyetçi hareketler yaygınlaşınca, Rus çarı bu hareketleri bastırmak için şiddetli tedbirlere başvurdu. Ukraynacayı kullanmayı sınırladı. Avusturya-Macaristan İmparatorluğu hakimiyeti altında yaşıyan Ukraynalılar ise daha rahattılar. Birinci Cihan Harbinin başladığı sırada Galiçya'da yaşıyan Ukraynalılar kendi kültür, siyasi ve dini kurumlarını geliştirmişlerdi.

Rusya'da 1917 devriminden sonra Harkov'da Ukrayna Sovyet Sosyalist Cumhuriyeti kuruldu. Avusturya-Macaristan İmparatorluğunun yıkılması üzerine Ukraynalılar 1918'de Galiçya'nın yönetim merkezi Lemberg'i ele geçirerek Batı Ukrayna Milli Cumhuriyetini kurdular. Bu devlet 1919'da Ukrayna Milli Cumhuriyetiyle birleştiyse de 1919 Haziranında Ukrayna askeri Galiçya'dan çıkarıldı. Bukovina Romanya'nın, Macaristan toprakları içinde kalan eski Ukrayna şehirleriyse yenikurulan Çekoslovakya'nın hakimiyetine girdi. Çeşitli devletler 1917-21 arasında Ukrayna'nın hakimiyetini ele geçirmek için çalıştılarsa da başarılı olamadılar. Ukrayna 1924'te Sovyetler Birliğini meydana getiren 15 cumhuriyetten biri oldu.

İkinci Dünya Harbine kadar Ukrayna hızla sanayileşti ve tarımda kollektifleştirme politikası uygulandı. Bu harekete köylübüyük tepki gösterdi. Stalin döneminde bölgede baskılar arttırıldı ve Ukraynacanın kullanımı yasaklandı. Sadece Çekoslovakya'da yaşayan Ukraynalılar geniş siyasi ve kültürel haklara sahiptiler.

Alman-Sovyet saldırmazlık Paktının 1939'da imzalanmasıyla Polonya'nın hakimiyeti altında bulunan Doğu Galiçya ve Batı Volniya toprakları Ukrayna Sovyet Sosyalist Cumhuriyetine bırakıldı. 1941 Haziranında Rusya'ya saldıran Almanlar kısa sürede Ukrayna'yı işgal ettiler. Başlangıçta Ukraynalılardan destek gören Almanlar, daha sonraları gerilla direnişiyle karşılaştılar. Almanların savaş sonunda mağlup olmaları üzerine bütün Ukrayna toprakları Rusya'nın hakimiyeti altına girdi.

1989'da Rusya'da başlayan reformlar Ukrayna'da da köklü değişikliklere sebep oldu. İlk çok partili seçimler yapıldı. Ülkeyeni bir siyasi ve ekonomik döneme girdi. Ukrayna 1991'de bağımsızlığını ilan etti ve aynı sene Bağımsız DevletlerTopluluğunun kurucuları arasında yer aldı.

Fiziki Yapı

Ukrayna, Türkiye'nin kuzeyinde, Karadeniz kıyısında yer alır

Ülke toprakları, Doğu Avrupa Ovasının büyük bölümünü kaplar. Kuzeydoğusunda Orta Rusya Platosunun bir uzantısı yer alır. Karadeniz kıyıları boyunca uzanan Karadeniz düzlüğü, Kırım Yarımadasında Kuzey Kırım Düzlüğünü meydana getirir. Batıda yer alan Karpat Dağlarının uzunluğu 240 km'yi geçer. Karadeniz ile Azak Denizi arasında kalan Kırım Dağları birbirine paralel üç alçak sıradan meydana gelir. Bu sıralar arasında vadiler yer alır.

Başlıca akarsuları Dinyester ve Dinyeper nehirleri olup, Azak-Karadeniz Havzasına doğru akar. Pripet Bataklıklarının bir bölümü ve bir içdeniz olan Azak Denizi ülke sınırları içinde kalır.

İklimi

Ukrayna ılıman bir iklim kuşağında yer alır.

Nüfus ve Sosyal Hayat

Ukrayna'nın nüfusu 45.905.000 (2010 yılı tahmini) olup, nüfus yoğunluğu 86'dır. Nüfusun % 77,8'i Ukraynalı, % 17'si Rus, % 5'i diğer milletlerden meydana gelmektedir. Halkın % 67'si şehirlerde, % 33'ü köylerde yaşamaktadır. Başlıca şehirleriSivastopol, Odessa, Harkov, Denetsk, Krivay Rog, Zaporojye'dir.

Ukrayna'da 7-17 yaşları arasında eğitim mecburi ve parasızdır. Eğitim Ukraynaca yapılmaktadır. Ayrıca Rusça, Moldavya dili, Lehçe, Bulgarca, Macarca, Fransızca, Almanca, İspanyolca ve İngilizcenin kullanıldığı okullar da vardır. Ülkede 140'tan fazla yüksek öğretim kurumu ile Ukrayna Cumhuriyeti Bilimler Akademisine bağlı çok sayıda ilmi çalışmalar yapan kurumvardır. Ukrayna'da okuma yazma bilmeyen hiç yok gibidir.

Ekonomi

Ekonomi tarım ve sanayiye dayalıdır. Tarımda makina yaygın şekilde kullanılır. Ülke çapında yaklaşık sekiz bin kollektif çiftlik (Kolhoz) ile 1700 civarında devlet çiftliği (Sovhoz) vardır. Bu çiftliklerde et ve süt için büyükbaş hayvan beslenir. Ayrıca tahıl, sebze, patates ve şekerpancarı yetiştirilir.

Ukrayna'da çelik sanayii gelişmiştir. Ülkede ayrıca metalurji araçları, dizel lokomotifler, televizyon ve traktör üreten fabrikalar vardır. Sun'i gübre, sülfirik asit ve şeker fabrikaları ekonomide önemli yer tutar. Sanayi tesislerinde kullanılanenerjinin hemen tamamı fosil yakıtlarından elde edilir.

Siyasi Hayat

Ukrayna'da en yüksek yasama organı Yüksek Meclistir. Meclis üyeleri beş yılda bir yapılan seçimlerle belirlenir. Yüksek Meclis Devlet Başkanı ve Bakanlar Kurulu üyelerini atar.